Phải làm giảm các khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai

Đánh giá quy định pháp luật về thu hồi đất, GS.TS Phan Trung Lý - nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội (QH) cho rằng, các quy định về đất đai nói chung và thu hồi đất nói riêng hiện còn tản mạn, thiếu tập trung ở nhiều luật và văn bản dưới luật. Hệ thống quy định của pháp luật về đất đai, nhất là thu hồi đất chưa đầy đủ, còn mâu thuẫn, chồng chéo, không đồng bộ và thống nhất. Các quy định của pháp luật chưa đủ cụ thể, hiệu quả và khả thi hơn để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân; tạo sự hài hòa về lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Một số nội dung quy định của Luật Đất đai chưa phù hợp với thực tiễn triển khai; có một số nội dung mới phát sinh trong thực tiễn nhưng pháp luật chưa có quy định điều chỉnh.

GS.TS Phan Trung Lý

Trong bối cảnh như vậy, GS.TS Phan Trung Lý cho rằng, việc sửa đổi toàn diện Luật Đất đai lần này là dịp để rà soát tổng thể và hoàn thiện hơn nữa pháp luật về đất đai nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về đất đai; tiếp tục cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 về đất đai; đưa vào Luật Đất đai những quy định trong các văn bản pháp luật khác nhau nhằm khắc phục tình trạng tản mát, thiếu tập trung, chồng chéo, mâu thuẫn trong các quy định về đất đai nói chung và thu hồi đất nói riêng. Đồng thời, bảo đảm công khai, minh bạch và dân chủ; khắc phục sự bất hợp lý trong thu hồi đất, đền bù giải phóng mặt bằng; bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân; bảo đảm việc thu hồi đất phục vụ mục đích khai thác hiệu quả nguồn lực đất đai cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Cùng với đó, việc sửa đổi toàn diện Luật Đất đai lần này cũng phải tạo được hành lang pháp lý để tổ chức thực hiện, bảo đảm lợi ích hợp pháp và quyền có chỗ ở, ổn định đời sống, sản xuất và sinh sống của người có đất thu hồi; góp phần làm giảm các khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai; xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm pháp luật đất đai mà phải thu hồi đất; khắc phục tình trạng không đưa đất vào sử dụng hoặc chậm tiến độ sử dụng trong sử dụng đất.

Để đạt được mục tiêu trên, ông Phan Trung Lý nhận định, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần sửa đổi, bổ sung quy định về các tiêu chí “phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng”. Việc sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật phải bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, tạo sự hài hòa giữa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Sửa đổi, bổ sung cụ thể hơn việc cho phép các trường hợp thuộc diện thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng mà thực hiện giao đất, cho thuê đất không thông qua hình thức đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng, nếu có nhu cầu thì được thực hiện theo cơ chế tự thỏa thuận với người sử dụng đất. Quy định chặt chẽ trình tự, thủ tục thu hồi đất và bảo đảm cân bằng lợi ích của các bên liên quan trong quá trình thực hiện…

Quy định những trường hợp cụ thể thu hồi đất

Nêu thực tế quá trình thu hồi đất thời gian qua còn nhiều hạn chế, bất cập dẫn đến khiếu kiện, khiếu nại và những bức xúc của người dân; nhiều dự án không thể triển khai đúng tiến độ do không giải quyết được vướng mắc trong thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, PGS.TS Doãn Hồng Nhung - giảng viên Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội chỉ ra rằng, một trong những nguyên nhân là do nhiều chủ thể mang quyền lực Nhà nước chưa thực hiện tốt vai trò của mình trong thu hồi đất đai. Do đó, dự thảo Luật cần quy định rạch ròi giữa vai trò đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai và vai trò quản lý của Nhà nước về đất đai nhằm tránh sự mâu thuẫn, chồng chéo về chức năng, quyền hạn, bảo đảm quá trình thực hiện công tác quản lý, sử dụng đất đai diễn ra nhanh chóng, hiệu quả, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Còn bà Ung Thị Xuân Hương, Hội Luật gia TP HCM đề nghị làm rõ mục đích, tiêu chí trường hợp Nhà nước cần thiết thu hồi đất để tạo sự thống nhất. Bên cạnh đó, cần quy định những trường hợp cụ thể thu hồi đất để hài hòa lợi ích giữa người dân và Nhà nước. “Nếu có quy định rõ ràng, cụ thể về thu hồi đất sẽ giúp cơ quan quản lý tại địa phương dễ dàng tiến hành thu hồi đất, tránh xảy ra tranh chấp, khiếu kiện, gây mất thời gian và ảnh hưởng đến tiến độ chung”, bà Ung Thị Xuân Hương nhấn mạnh.

Về vấn đề bồi thường hỗ trợ tái định cư khi thu hồi đất, bà Hương đề xuất quy định theo hướng, khi quyết định thu hồi đất cần có sẵn phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư, từ đó giúp đồng bộ các khâu và tiến trình được trôi chảy, đồng thời tránh tình trạng thu trước rồi mới lên phương án bồi thường, khiến quá trình thu hồi bị kéo dài. Bên cạnh đó, cần quy định rõ nơi tái định cư cần không những đảm bảo tốt hơn mà còn phải đảm bảo đầy đủ kế sinh nhai cho người dân; đào tạo nghề để con em trong gia đình của nhân dân có nghề nghiệp ổn định, để có nơi ở mới tốt hơn.

Trong sáng 13/3, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) Lê Minh Ngân đã chủ trì cuộc họp Tổ biên tập dự án Luật Đất đai (sửa đổi) về việc hoàn thiện hồ sơ dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Tại cuộc họp, đại diện Tổ biên tập dự án Luật Đất đai (sửa đổi) cho biết, Tổ đã chủ động nghiên cứu, giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo và xây dựng báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý trên cơ sở bám sát chỉ đạo của Chủ tịch QH Vương Đình Huệ tại buổi làm việc để cho ý kiến bước đầu về tiếp thu, giải trình ý kiến của đại biểu QH và những vấn đề nổi lên trong quá trình lấy ý kiến nhân dân về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) vào ngày 9/3; chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại các hội nghị lấy ý kiến.

Theo thống kê của Bộ TN&MT, tính đến sáng 13/3, đã có 7.979 lượt ý kiến góp ý của tổ chức, cá nhân lượt ý kiến góp ý của tổ chức, cá nhân đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) trên website lấy ý kiến nhân dân. Bên cạnh đó, có 62 ý kiến của tổ chức, công dân qua văn thư Bộ TN&MT và trên hệ thống hồ sơ công việc của Bộ.